De Antwerpse augustijner monniken die weigerden te herroepen (en dus als ketter zijn verbrand op 1 juli 1523 in Brussel), zijn vooraf natuurlijk uitgebreid verhoord, onder druk gezet om te herroepen, etc… Zonder succes. De inquisitie als overheidsinstelling (in 1523 ook kerkelijke jurisdictie) heeft bureaucratisch gewerkt. Dat wil zeggen. Er waren regels, en van de verhoren is een samenvattend verslag gemaakt (‘notulen’ is teveel gezegd, maar toch), ten einde de doodstraf te kunnen rechtvaardigen.
De aanklacht is samengevat in 62 artikelen. Ze zijn ‘gelekt’ en worden in 1523 al snel samen met het martelarenverslag gepubliceerd (in het Latijn, en iets later in een Duitse vertaling met toelichting per artikel). In deze opsomming van ketterse opinies, uitspraken is door de wijze van noteren af en toe de discussie nog hoorbaar (zelfs iets van emotie, zie bijv. artikels 21, 23, 42). Je hoort wat de Antwerpse broeders hebben gezegd, en ook hoe ze hun standpunt vaak onderbouwden met verwijzingen naar bijbelteksten. Heel verrassend – en uniek voorzover ik weet – zijn de artikelen over de vrouw in het ambt. Het zijn er 4 van de 62. Het onderwerp is het priesterschap in de kerk, en m.n. de kerkelijke volmacht om ‘zonden te vergeven’ (absolutie). Hieronder hoort u a.h.w. de stem van de beide jongelingen, en hoe zij argumenteerden dat ook vrouwen delen in deze priesterlijke volmacht: Inclusieve exegese avant la lettre…
Begrijpen we meteen misschien iets beter, waarom het vrouwen waren die in Antwerpen het voortouw namen bij de bevrijding van Hendrik van Zutphen (de prior van dit klooster). Een pastor/prediker die voor het eerst jou laat gevoelen dat je meetelt en mee doet, gelijkwaardig aan de mannen, zo iemand laat je toch niet het zwijgen opleggen.1
Op deze website kunt u er meer over lezen.
- 12. Omnes homines sunt sacerdotes coram Deo. (Alle mensen zijn priesters voor Gods aangezicht)
- 13. Omnes homines possunt remittere peccata cujuslibet christiani, qui sciunt corripere fraternaliter proximum. (Alle mensen kunnen de zonden vergeven van eender welke christen, (namelijk zij) die weten hoe je een naaste op een broederlijke wijze moet vermanen) [ impliciet is hier Mt 18,15 al aanwezig, zie volgende artikel]
- 14. Mulieres possunt absolvere homines a peccatis, quod intelligit de Evangelica absolutione, quae continetur ibi : Si peccaverit in te frater tuus, etc. (Vrouwen kunnen mensen hun zonden kwijtschelden; zo interpreteert hij (Hendrik Vos?) de evangelische absolutie, die hier (in devolgende bijbeltekst) is vervat: “Als uw broeder tegen u gezondigd heeft, etc.” [= Mt 18,15]
- 15. Potestas Evangelica contenta ibi, “Quorum remiseritis peccata”, est potestas communis omnibus hominibus. (De evangelische volmacht hier (in volgende bijbelvers) vervat: “Van wie gij de zonden vergeeft” [= Joh 20,23 > parallel aan Mt 18,18 vergeven > ontbinden = sleutelmacht], is een volmacht die gemeen is aan alle mensen)
Alle artikelen met vertaling vindt u hier
- in 2023 is er een wetenschappelijk artikel van mijn hand verschenen rond deze episode, in het Engels: http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.24963.27689“